Nepotyzm w pracy odnosi się do sytuacji, w której osoba na stanowisku decyzyjnym (menedżer czy dyrektor), faworyzuje bliskie osoby, takie jak rodzina czy przyjaciele, przy podejmowaniu decyzji dotyczących rekrutacji, awansów i przyznawaniu przywilejów. Taka praktyka, mimo że jest powszechnie potępiana, ciągle występuje i ma istotny wpływ na funkcjonowanie miejsc pracy. Skutki obejmują pogorszenie morale w zespole, zniekształcenie procesu decyzyjnego czy ryzyko utraty kompetentnych pracowników. W tym artykule omówimy, na czym dokładnie polega nepotyzm, jakie mechanizmy nim kierują. Dowiesz się także, jakie konsekwencje może mieć faworyzowanie bliskich, a także jak firmy mogą sobie z tym radzić. Zapraszamy do lektury.

Spis treści:

Czym jest nepotyzm? Czym różni się od kumoterstwa?

Jakie są skutki nepotyzmu w pracy?

Czy nepotyzm w pracy jest karany?

Jak rozpoznać nepotyzm w pracy i gdzie zgłosić?

Jak walczyć z nepotyzmem w pracy?

Czym jest nepotyzm? Czym różni się od kumoterstwa?

Nepotyzm znany jest od wieków, a wywodzi się z dworu papieskiego. Głowy kościoła często na kardynałów mianowali członków swoich rodzin, następnie zaczął się on szerzyć wśród rodzin szlacheckich i do dziś ma się świetnie zwłaszcza wśród elit politycznych oraz w małych i średnich firmach. Pojęcie nepotyzmu związane jest z faworyzowaniem członków rodziny i przyjaciół przy zatrudnianiu do pracy, awansowaniu lub przyznawaniu np. korzyści finansowych bez względu na ich kwalifikacje danej osoby. Zjawisko obsadzania krewnymi dobrze płatnych stanowisk dotyczy zarówno instytucji państwowych, jak i przedsiębiorstwach prywatnych. Zaliczany jest do jednej z patologii rynku pracy i wiąże się z poważnymi konsekwencjami. Kumoterstwo to forma nepotyzmu, ale jest mniej związane z rodziną, a bardziej z szeroko pojętą siecią relacji i znajomości. W praktyce oba te zjawiska niosą podobne konsekwencje, takie jak brak poczucia sprawiedliwości, potencjalne obniżenie efektywności organizacji czy pogorszenie atmosfery w zespole.

Jakie są skutki nepotyzmu w pracy?

Często umniejsza się skutki nepotyzmu, postrzegając go jako pomoc dla osób, które są nam bliskie. Nadaje to całemu zjawisku pozytywny charakter. Nie można zaprzeczyć, że takie zachowanie jest swego rodzaju wsparciem, jednak jego efekty mogą być przeciwne do oczekiwanych. Niestety nepotyzm nie został szczegółowo uregulowany w Kodeksie Pracy, dlatego daje możliwość różnego rodzaju nadużyć ze strony pracodawców. Nierówne traktowanie pracowników szkodzi przede wszystkim przedsiębiorstwu, ale też zatrudnionym:

Brak osoby o odpowiednich kompetencjach na danym stanowisku 

Gdy stanowisko w pracy jest obsadzone z uwagi na relacje rodzinne lub osobiste, a nie na podstawie umiejętności i kwalifikacji, często zajmują je ludzie o nieodpowiednich kompetencjach. Rola osoby rekrutującej polega na zatrudnieniu najzdolniejszego kandydata, który będzie cennym dodatkiem do zespołu. Jeśli jednak przyznanie stanowiska, odbywa się na podstawie znajomości, zamiast szczegółowego procesu rekrutacyjnego, firma może przegapić najlepsze talenty, dostępne na rynku pracy. 

Konflikty w firmie

Umieszczanie na lepszych stanowiskach osób z rodziny lub znajomych może wywoływać poważne konflikty w firmie. Kiedy posada, awanse, wyższe wynagrodzenie są przydzielane na podstawie więzi osobistych, a nie zasług czy kompetencji, prowadzi to do napięć i sporów oraz wyższego poziomu stresu wśród personelu. Pracownicy czują, że są niesprawiedliwie traktowani, co zwiększa frustrację i niezadowolenie. 

Niższa motywacja i efektywność

Często spotykaną konsekwencją obsadzania stanowisk pracy osobami spokrewnionymi czy przyznawania podwyżek dla ludzi z rodziny, jest obniżenie poziomu motywacji. Przydzielanie awansów, premii czy szkoleń nie na podstawie zasług czy kompetencji sprawia, że pracownicy nie będą starać się wykonywać zadań, jak najlepiej potrafią, skoro i tak kto inny otrzyma nagrodę. Nierówność traktowania to nie tylko zjawisko nieetyczne, ale także prowadzące do spadku efektywności pracy, dużej rotacji personelu oraz innych problemów w danej firmie. 

Poczucie niesprawiedliwości

Pracownicy pragną wykonywać swoje zadania w zamian za sprawiedliwe wynagrodzenie i możliwości rozwoju kariery. Kiedy jednak najbardziej prestiżowe stanowiska są zajmowane przez członków rodziny przełożonego, zatrudnieni mogą zacząć odczuwać frustrację i niesprawiedliwość, czego konsekwencją jest niższa produktywność, a nawet odejścia z pracy. 

Czy nepotyzm w pracy jest karany?

W Polsce faworyzowanie członków rodziny w urzędach jest jedną z form korupcji, którą należy zgłosić na policję. Jednak kary za takie działanie nie są zbyt surowe, co sprawia, że ten problem nadal występuje na różnych szczeblach. Z drugiej strony nepotyzm w instytucjach publicznych oraz firmach prywatnych nie jest ścigany, chyba że przybiera formę mobbingu, korupcji, czy dyskryminacji. W takich sytuacjach mamy prawo zwrócić się do Państwowej Inspekcji Pracy i zgłosić proceder, jednak musimy być w stanie dostarczyć dowody obciążające pracodawcę.

Jak rozpoznać nepotyzm w pracy i gdzie zgłosić?

Nepotyzm w pracy można rozpoznać poprzez zauważalne faworyzowanie jednych pracowników kosztem innych, zwłaszcza gdy wybrane osoby mają osobiste lub rodzinne powiązania z kierownictwem. Może to obejmować niewspółmiernie dużo awansów, podwyżek lub przyznanie szczególnych przywilejów, jak niestandardowe godziny pracy czy dostęp do zasobów, do których inni nie mają. W walce z nepotyzmem ważne jest, by zachować profesjonalizm. Jeśli podejrzewasz, że doświadczasz tego zjawiska w pracy, zgłoś to do działu zasobów ludzkich lub Państwowej Inspekcji Pracy. Pamiętaj, aby dokumentować wszelkie sytuacje, które mogą świadczyć o faworyzowaniu niektórych osób. Przyda się to jako dowód w przypadku ewentualnego postępowania.

Chcesz uzyskać wymarzone stanowisko w firmie bez faworyzowania ze strony rodziny lub znajomych?

Zapisz się na szkolenia otwarte z umiejętności osobistych

Jak walczyć z nepotyzmem w pracy?

Rozwiązaniem tych problemów, wynikających z faworyzowania krewnych lub znajomych przez kadrę zarządzającą, mogą być odpowiednie szkolenia otwarte i szkolenia zamknięte organizowane przez AVENHANSEN, które pomogą stworzyć zdrową atmosferę w miejscu pracy, a także prawidłowe podejście do procesu zatrudniania i awansowania. Szkolenie młody Menedżer - zarządzanie zespołem, przywództwo, motywowanie to doskonała propozycja dla osób, które niedawno objęły stanowisko kierownicze. Program skupia się na nauce skutecznego zarządzania zespołem i motywowania go do pracy, co jest kluczowe dla utrzymania wysokiego morale. Z kolei kurs myślenie strategiczne lidera, czyli krótko i długoterminowe zarządzanie procesami, celami i wynikami uczy, jak wykorzystywać potencjał swojego teamu, zamiast polegać na znajomościach osobistych. Szkolenie odwaga menedżerska w zarządzaniu zespołem jest z kolei idealne dla tych, którzy chcą dowiedzieć się, jak podejmować trudne decyzje i konfrontować się z problemami w zespole, w tym z nepotyzmem.

Przeczytaj na naszym blogu również:

• Jak zbudować i utrzymać zaufanie w pracy? 6 sposobów
• Trudna rozmowa z szefem - jak sobie poradzić?
• Korporacyjny wyścig szczurów - jak sobie z nim radzić?

Maciej Firlit

O autorze:
Założyciel i Prezes Zarządu AVENHANSEN Sp. z.o.o. z ponad 20-letnim doświadczeniem w branży szkoleniowej. Przeszedł wszystkie szczeble kariery zawodowej od sekretarza, przez HR-Managera, po Dyrektora i Prezesa Zarządu. Duży nacisk kładzie na wysoką jakość obsługi klienta. Jego liberalne podejście do zarządzania, bazujące na partnerstwie, słuchaniu innych i dyscyplinie jakościowej, przyczyniło się do sukcesu firmy AVENHANSEN. Jest precyzyjny, nie akceptuje półśrodków i dróg na skróty. Prywatnie największą radość czerpie z podróżowania i obcowania z naturą.

Więcej informacji: Maciej Firlit