Czym jest komunikacja niewerbalna? Co się na nią składa? Czy faktycznie nasze niewerbalne komunikaty mają tak ogromny  wpływ na to, jak zostaniemy odebrani przez ich odbiorcę? Najprostszą odpowiedzią na pierwsze pytanie jest stwierdzenie, iż komunikacja niewerbalna polega na przekazie wiadomości za pomocą środków niejęzykowych. Psycholog Albert Mehrabian stwierdził, że 93% emocjonalnego oddziaływania komunikatu pochodzi ze źródeł niewerbalnych, zaś tylko 7% z werbalnych. Z kolei antropolog Ray Birdwhistell mówi o 35-65 % rozdźwięku pomiędzy słowami a towarzyszącymi im czynnościami.

Komunikacja niewerbalna w odróżnieniu od swojej werbalnej postaci różni się przede wszystkim tym, że pozostaje często nieuświadomiona dla autora komunikatu. Często sami nie zdajemy sobie sprawy np. z wyrazu naszej twarzy, która jest jednym z głównych źródeł komunikatów niewerbalnych.

Czy jest możliwe komunikowanie się tylko w sposób werbalny? Uważa się, że każde zachowanie przekazuje pewną informację więc odcięcie się od komunikatów niewerbalnych jest w praktyce mało możliwe. Co ciekawe, osoby, które porozumiewając  się nie wysyłają sygnałów niewerbalnych, są odbierane jako nudne, wycofujące się, trudne w kontakcie, zdystansowane i fałszywe.

Jakie możemy wyróżnić typy komunikacji niewerbalnej?

1.  Twarz i oczy:
Same oczy przekazują kilka rodzajów komunikatów. Wpatrywanie się w kogoś zazwyczaj jest interpretowane jako oznaka zainteresowania patrzącego, może świadczyć o sympatii dla tej osoby, ale w niektórych sytuacjach wskazuje na brak sympatii czy aprobaty. Badania dowiodły, że zarówno klienci z małych miast, jak z dużych aglomeracji zostawiają hojniejsze napiwki, kiedy osoba obsługująca utrzymuje z nimi kontakt wzrokowy.

2.  Dotyk:
Z przeprowadzonych eksperymentów wynika, iż badani wyżej oceniają partnerów interakcji, jeżeli zaistniał między nimi kontakt dotykowy (oczywiście stosowny do sytuacji). Dotyk zwiększa więc sympatię i poprawia zgodność, a także zwiększa uległość wobec próśb. Siła dotyku ma również użyteczną wartość. Z badań wynika, że zarówno mężczyźni, jak i kobiety zamawiają większą ilość alkoholu pod wpływem dotyku kelnera lub kelnerki.

3. Proksemika i terytorializm:
Proksemika bada, jak ludzie wykorzystują w porozumiewaniu się przestrzeń, która ich otacza. Rozmiar tej przestrzeni zależy od kultury, w jakiej zostaliśmy wychowani, od tego, z kim aktualnie przebywamy i od sytuacji. Zmienny rozmiar przestrzeni osobistej – dystans dzielący nas od innych osób – stanowi precyzyjną, niewerbalną wskazówkę naszych odczuć. Russel Crane i współpracownicy odkryli, że istnieje silna korelacja pomiędzy dystansem a szczęściem w małżeństwie. Przeciętna odległość utrzymywana przez niezgodne ze sobą pary była o 25% większa niż w przypadku szczęśliwych małżeństw.

Możemy wyróżnić cztery rodzaje dystansu międzyludzkiego:

• dystans intymny (0-45cm) – przyjmujemy go zwykle w sytuacjach intymnych: kochając się, pieszcząc, chroniąc czy pocieszając bliskie osoby, z którymi łączą nas więzi emocjonalne. Zgadzając się na taki dystans, pozwalamy drugiej osobie wejść w naszą przestrzeń osobistą i w ten sposób okazujemy jej zaufanie
• dystans osobisty (45-120cm) – małżeństwa, przebywając ze sobą w miejscach publicznych, utrzymują najmniejszą odległość dystansu osobistego; „wejście” w strefę dystansu osobistego często bywa odczytywane jako sygnał wskazujący, że dzieje się coś więcej niż tylko zwykła rozmowa
• dystans społeczny (120cm- 3,5m) – wybór optymalnej odległości może mieć duże znaczenie i istotnie wpływać na nasze spostrzeganie i reakcje na innych ludzi (uczeń – nauczyciel; pacjent – lekarz)
• dystans publiczny (3,5 – 7,5m) – w niektórych sytuacjach mówiący musi objąć zasięgiem słuchaczy znajdujących się w obszarze dystansu publicznego; nikt, kto decyduje się na wybór takiej odległości, nie jest zainteresowany prowadzeniem dialogu.

4. Atrakcyjność fizyczna i ubiór:
Ludzie oceniają zarówno kobiety, jak i mężczyzn uznawanych za atrakcyjnych jako bardziej wrażliwych, uprzejmych, towarzyskich, interesujących i silniejszych od ich nie tak hojnie obdarowanych przez los braci i sióstr. Istnieją dowody na to, że im lepiej kogoś znamy i bardziej lubimy, tym bardziej wydaje się nam atrakcyjny fizycznie. Atrakcyjność fizyczna jest spostrzegana od najmłodszych lat. Już trzylatki są zgodne co do tego, kto jest śliczny i brzydki. Co więcej, znacznie wyżej oceniały swoich atrakcyjnych rówieśników tej samej i przeciwnej płci. Nauczyciele także ulegają urokowi swoich uczniów. Uczniowie o atrakcyjnym wyglądzie są zwykle lepiej oceniani: jako bardziej inteligentni, przyjaźnie nastawieni w stosunku do innych, cieszący się większą sympatią.

5. Ruchy ciała
- komunikatami niewerbalnymi są nasze postawy, gesty, pozycje jakie przybieramy wobec innych. Gesty są uznawane za najwcześniejszą formę porozumiewania się ludzi, są one obecne także u niewidomych.
Bogata gestykulacja może być miarą władzy i statusu, wpływa także dodatnio na siłę przekonywania (intensywne ruchy dłoni i całej ręki, pochylenie w kierunku rozmówcy, niewiele manipulatorów oraz otwarta pozycja kończyn; podobny efekt przynosi także odwzajemnianie gestów drugiej osoby). Ludzie adekwatnie gestykulujący sprawiają wrażenie osób swobodnych, energicznych, miłych, i bardziej ciepli, przypisuje im się entuzjazm, otwartość i wzgląd na innych ( ale w środowiskach nastawionych na rywalizacje bogata gestykulacja może być odebrana jako agresja). Osoby mniej ekspresyjne są postrzegane jako chłodniejsze, analityczne, i logiczne.

6. Głos
Tempo mówienia, natężenie głosu, wysokość, ton, zaburzenia płynności i inne decydują o tym jakie znaczenie zostanie przypisane słowom które wypowiadamy. Badacze nazywają parajęzykiem to jak dane słowa zostały wypowiedziane, działanie parajęzyka jest dla odbiorcy znaczne, gdy treść i parajęzyk są ze sobą sprzeczne to odbiorca w interpretacji większym stopniu kieruje się parajęzykiem. Co ciekawe, osoby porozumiewające się chętniej spełniają prośbę mówiącego jeśli jego tempo mówienia przypomina ich własne.


7. Otoczenie
Otoczenie fizyczne, architektura i wystrój wnętrza wpływa na komunikację – przebiega ona lepiej we wnętrzach ocenianych jako ładne. Zachowanie w określonym miejscu sygnalizuje nam do jakich relacji dążą. Osoby chcące pracować samotnie wybierają miejsca narożnikowe przy jednym z pustych prostokątnych stołów. Jeśli ktoś już siedział przy stole osoba wybierała miejsce najbardziej oddalone od tej osoby. Próba siadania naprzeciwko osoby przy którym siedzi tylko ona powodowała reagowanie obronne, sygnalizowano dyskomfort zmiana pozycji gestykulacją i odsunięciem.

Z kolejnymi tajnikami komunikacji werbalnej i niewerbalnej mogą zapoznać się Państwo przyjmując zaproszenie na nasze szkolenia do podobnej tematyce.
Agnieszka Olejnik - Trener AVENHANSEN